خلاقیت، نوآوری و بین المللی شدن

گروه مشاورین کسب و کار پریمیموم در شهریور ماه ۱۴۰۲ رویدادی با موضوع استعداد ثبت اختراع ایرانیان (Iranian Patent Talent) با محورهای «تفکر سیستمی و خلاقانه در بازار»، «بین المللی شدن از مسیر خلاقیت و نوآوری و تفکر مخترعانه»، «آشنایی با فدراسیون بین المللی مخترعین (IFIA)» و «ورود به دنیای مخترعین و اختراعات»، طی چهار بخش با سخنرانی اساتید بنام این حوزه در خانه فناوری و نوآوری ایران (IHIT) واقع در نمایشگاه بین المللی تهران برگزار نمود.

در بخش اول رویداد، جناب آقای دکتر بهروز اقبالی، سرممیز سیستم‌های آموزشی، طراح آموزش و بازی‌های آموزشی و مدرس روش‌های نوین تدریس، در ارتباط با تعاریف و اصول مرتبط با خلاقیت و نوآوری تفاوت‌های هر کدام و همچنین ریشه های منطق و خلاقیت در بخش راست و چپ مغز صحبت کردند. از جمله عوامل بروز خلاقیت ۱) نیاز ۲) رفاه و ۳) اتفاق نامبردند و برای هرکدام مثال‌هایی را ارائه نمودند.

به گفته ایشان خلاقیت به تولید ایده‌های جدید گفته می‌شود، درحالی‌که نوآوری به اجرای ایده اشاره دارد. خلاقیت و توانایی خلق ایده‌های نو اکتسابی بوده و اینگونه نیست که افراد گمان کنند از دوران کودکی می‌بایست با شیوه‌های خلاق شدن آشنا می‌شند و اکنون دیگر دیر شده و از آنها گذشته است. در این راستا مثال یک آزمایش مشهور میمون و نردبان موز را برای بیان مفهوم محدودیت‌های ناشی از چارچوب فکری تعریف کردند.

مبنی بر اینکه دانشمندان در یک اتاق تعدادی میمون قراردادند و در وسط اتاق یک نردبان بلند واقع شده بود بر بالای نردبان یک خوشه موز قرار داده شده بود و اتاق مجهز به سنسورهایی بود که زمانی که میمون‌ها برای برداشتن موز از نردبان بالا می‌رفتند، سنسورها فعال شده و از دوش آب سرد سقف اتاق، آب بر روی پیکر میمون‌ها می‌ریخت و این موضوع باعث آزار و شُک میمون‌ها می‌شد. هر زمان که میمونی به منظور برداشتن موز پا بر روی پله‌های نردبان پا می‌گذاشت، سنسورها فعال شده و کلیه‌ی میمون‌ها خیس می‌شدند. رفته رفته و با گذشت زمان میمون‌ها یاد گرفتند که نباید از نردبان بالا بروند و هر کسی که قصد می‌کرد و برای برداشتن موز از نردبان بالا برود، به صورت دسته جمعی به او حمله می‌کردند و او را کتک می‌زدند.

زمانی که فرایند یادگیری به جایی می‌رسید که میمون‌ها دیگر برای برداشت موز از نردبان بالا نمی‌رفتند، دانشمندان یکی از میمون‌های قدیمی رو از اتاق خارج می‌نمودند و میمون جدیدی وارد این اتاق می‌شد، بر اساس واکنش طبیعی میمون‌ها، میمون جدیدالورود با مشاهده‌ی خوشه‌ی موز بر بالای نردبان، به سمت نردبان حرکت می‌نماید و به منظور جلوگیری از خیس شدن، سایر میمون‌ها بر اساس تجربیات گذشته، به سمت میمون جدید حرکت کرده و او را کتک می‌زنند. این فرایند آنقدر ادامه پیدا می‌کرد تا میمون جدید نیز پس از تجربه آنکه زمانی که به سمت نردبان حرکت می‌کند و کتک می‌خورد، دیگر به اون سمت حرکت نمی‌کرد و اقدامی انجام نمی‌داد (حتی سنسورها نیز از کار افتاده بودند). مجدد دانشمندان یکی از میمون‌های قدیمی را از اتاق خارج می‌نمود و میمون جدیدی را وارد اتاق می‌کرد و مجدد همین فرآیند اتفاق می‌افتاد تا زمانی که همه چیز آرام شود. ﺣﺎﻻ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻣﯿﻤﻮﻥﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ هیچ کدامشان ﺩﻭﺵ ﺁﺏ ﺳﺮﺩ ﺭﺍ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮﺩﻩ‌ﺍﻧﺪ، ﻭﻟﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻫﺮ ﻣﯿﻤﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﺮﺩﺑﺎﻥ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ‌ﺭﻭﺩ ﺭﺍ ﮐﺘﮏ ﻣﯽ‌ﺯﻧﻨﺪ.

از نتیجه این آزمایش این مورد برداشت می‌شود که «پارادایم‌های فکری، حاکمان جهان هستند».

این نکته در ارتباط با بحث خلاقیت، اینگونه تقسیر می شود که ما فکر می‌کنیم برای خلاق بودن دیر است و از ما گذشته است. بلکه تنها اقدامی که می‌بایست انجام دهیم آن است شروع کنیم و به خودمان و منیت‌مان، اهمیت دهیم.

بخش دوم رویداد جناب آقای دکتر علی نادری، مخترع و دارنده‌ی مدال طلای اختراع در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۱، مواردی رو درباره حوزه‌ی خلاقیت، ایده‌پردازی و ثبت اختراع و نمونه‌هایی از اختراعات ثبت شده و تکنیک‌های مختلف در این حوزه‌ را مطرح فرمودند و همچنین فرایند ثبت اختراع در کشورهای جهان از جمله ایران را توضیح دادند.

ایشان در ابتدای سخنرانی خود درباره فدراسیون بین المللی انجمن‌های مخترعان به اختصار IFIA (International Federation of Inventors' Associations) که یک سازمان جهانی غیردولتی در حوزه اختراعات و ابتکارات می‌باشد توضیحاتی را ارائه فرمودند. ایفیا در سال ۱۹۶۸ با هدف ایجاد بستر مناسب بین‌المللی برای حمایت از مخترعان تأسیس شد و مأموریت آن توسعه خلق دانش، ترویج فرهنگ نوآوری و تسهیل فرایند تبدیل ایده به ثروت می‌باشد.

از جمله اهداف اصلی این فدراسیون حمایت مادی، معنوی و حقوقی از مخترعان جهان است. در این راستا، این فدراسیون اعطاءکننده جوایز در مسابقات بین‌المللی اختراعات در بیش از ۱۲۵ کشور جهان است. به عنوان مثال، یکی از جوایز ویژه بخش خارجی جشنواره بین‌المللی خوارزمی در ایران را این فدراسیون اعطاء می‌نمود. از جمله فعالیت های این فدراسیون می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• اجرای برنامه‌های آموزشی از قبیل سمینارها، کنفرانس‌ها و کارگاه‌ها
• حمایت از برگزاری رویدادهایی مانند جشنواره‌ها، المپیادها، نمایشگاه‌ها و مسابقات
• انتخاب و اعطای جوائز بین‌المللی به مخترعین برتر
• تقدیر از شخصیت های برجسته و تأثیرگذار در این عرصه
• تولید محتوا و نشر کتاب‌های مرجع، آماری، راهنما و کمک آموزشی
• ایجاد شبکه‌های فیزیکی و مجازی مرتبط بین‌المللی
• ارائه خدمات مشاوره‌ای

نکته‌ی جالب توجه درباره این فدراسیون این بوده که یک ایرانی به نام جناب آقای علیرضا رستگار ریاست وقت این فدراسیون را بر عهده دارند. علیرضا رستگار بنیانگذار جشنواره بین‌المللی نوآوری درسیلیکون‌ولی و یا به اصطلاح SVIIF است. شایان توجه است که خود جناب آقای علی نادری، بازرس منطقه‌ای ایفیا هستند.

در بخش سوم این رویداد جناب آقای دکتر پویا، از شرکت SDS Group درباره با تعاملات و رفتار بین‌المللی در سطح کسب و کار و روابط بین المللب کشورها سخنرانی خود را آغاز فرمودند. ایشان در ابتدا درباره سازمان ملل متحد و نحوه‌ی تاسیس این سازمان توضیحاتی رو فرمودند از برنامه‌ها و استراتژی‌های این سازمان از ابتدای تاسیس تاکنون و همچنین برنامه‌های آتی آن نکاتی رو مطرح فرمودند.

در ارتباط با تعاملات بین المللی به نکته‌ی جالبی اشاره فرمودن مبنی بر این که و در برقراری ارتباط و شکل‌گیری تعاملات، ما دچار مشکل هستیم و معمولا وقتی نیازها تقاضاها و یا اهداف خود را در اون عرصه مطرح می‌کنیم اغلب با چالش مواجه شده و نمی‌توانیم مخاطبان را از اهداف و نیات اصلی خود مطلع نموده و حمایت ایشان را جلب نماییم. به طور مثال بیان فرمودن که اغلب در ایران زمانی که بخواهیم ایده یا طرحی در سطح کسب و کار یا سطح کشور موارد مطرح کنیم مثلا می گوییم در راستای گام دوم انقلاب این ایده، طراحی و در دستور کار قرار گرفته است؛ این طرز بیان، ناخودآگاه حمایت اکوسیستم را در پی خواهد داشت چرا که این پیام به مخاطبان ارسال می‌شود که این فعالیت یا ایده در راستای اهداف بالادستی تدوین شده است و با بیان این ادبیات و می‌تواند حمایت مخاطبان را به همراه داشته باشد.

اما زمانی که می‌خواهیم در عرصه‌ی بین‌الملل تعامل و یا گفت و گو کنیم از ادبیات غیرمناسب یا غیرمشترک استفاده نموده و با توجه به این که این اهداف با ادبیات بالادستی و اهداف کلان در عرصه بین المل هم راستا نیست و یا ادبیات مرتبط را به همراه ندارد، از سوی مخاطب درک نشده و مخاطب همراهی لازم را هم به دنبال نخواهد داشت. در عرصه بین الملل نیز زبان و اهداف مشترکی تدوین شده است مانند اهداف توسعه پایدار (Sustainable Development Goals) سازمان ملل متحد، که اگر ما ایده یا طرح یا نوع تعاملات در کسب و کار خود را به آن اهداف و الگو گره بزنیم، بدین گونه بیان کنیم که به طور مثال کسب و کار من یا ایده‌ی من در راستای هدف یا SDG مثلا «نبود فقر یا SDG1» است؛ با توجه به نوع ادبیات استفاده شده قطعا در عرصه‌ی بین‌الملل درک و پذیرش لازم را به همراه خواهد داشت. در تصویر ذیل، اهداف توسعه پایدار نمایش داده شده است. به منظور مطالعه بیشتر به مطلب اهداف توسعه پایدار مراجعه فرمایید.

جهت آشنایی بیشتر با اهداف توسعه پایدار به پیوند ذیل مراجعه نمایید:

اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد - چشم انداز ایده آل

به منظور تشریح بیشتر نامگذاری و ادبیات اهداف توسعه‌ی پایدار سازمان ملل متحد، ایشان به تفسیر کلمه‌ی پایداری «Sustainable» پرداختن و بیان فرمودند که ترجمه‌ی بد کلمه‌ی Sustainable به هیچ عنوان منظور پایداری رو منتقل نمی‌کند. چرا که هم معنی و یا مترادف واژه‌ی پایداری در حوزه‌ی فیزیک به صورت ایستا یا استاتیک (Static) معنی می شود ویا در رشته دیگر این مفهوم به صورت ثابت یا Stable به کاربرده می‌شود. اما منظور اصلی این عبارت Sustainable Development درواقع توسعه‌ی متوازن است با این معنی که به منظور توسعه و پیشرفت و دستیابی به اهداف تعیین شده در زمان حال، از منابع آینده پیشخور نکنیم و آینده را برای نسل‌های آینده به خطر نیندازیم.

در ادامه ایشان بیان داشتن که در ذیل سازمان ملل متحد به عنوان شتاب‌دهنده در راستای حمایت از ایده‌ها، استارتاپ ها و کسب و کارها در سطوح مختلف در حال فعالیت هستند و درصورتی که اهداف و ماموریت کسب و کاری در راستای اهداف توسعه پایدار باشد، می‌تواند از حمایت‌های این گروه بهره مند شود.

در بخش چهارم جناب آقای دکتر نیما کیمیایی، مشاور و مدرس حوزه مدیریت کسب و کار، به جمع‌بندی مباحث و معرفی دوره‌ی آموزشی «IPT» پرداخته و با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، مطالبی رو در ارتباط با نحوه‌ی خلاق نمودن افراد و کسب و کارها و فرایندهای ایده پردازی و افزایش خلاقیت در سازمان‌ها و شاخص‌های مرتبط، توضیحاتی را ارائه فرمودند.

در انتهای این همایش این جمع‌بندی حاصل شد که می‌توان با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های موجود خلاقیت افراد را تقویت نمود تا افراد بتوانند نسبت به ارائه‌ی ایده‌های خلاقانه اقدام نمایند. در این صورت امکان عضویت در فدراسیون بین المللی انجمن‌های مخترعان (IFIA) به عنوان مخترع فراهم و از امکانات این عضویت می‌توانند بهره‌مند شوند. در صورتی که ایده‌های خلاقانه ارائه شده و به ثبت رسیده، برای ایجاد کسب و کارهایی که به دنبال رشد و توسعه و بین‌المللی شدن هستن، در راستای اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SGGs) باشد، شتابدهنده‌های ذیل سازمان ملل متحد به منظور تجاری سازی ایده و بازارسازی و یا توسعه بازار در کنار کسب وکارها خواهند بود و می‌توانند با کمک این مجموعه ها فعالیت بین‌المللی خود را دنبال نمایند.